Kashatagh ili

Türk-Azeri saldırganlığı sonucu 2020’de işgal edilmiştir. Binaların, altyapının ve anıtların akıbeti bilinmiyor. Sakinleri ili terk ederek göç etmek zorunda kaldılar. 

Kashatagh ili 1993 yılında Artsakh’ın güneybatı kesiminde, kurtarılmış eski Lachin ve bitişik bölgeler üzerine kuruldu. Hakari nehri havzasının büyük bölümünü kaplar. En yüksek zirvesi 3616 metre olan Tsrasar’dır. Hakari (Aghavno, Hochants, Shalua kolları), Voghji ve Vorotan nehirleri buradan akar. 

İlin yönetim merkezi olan Berdzor’un 20 km güneyindeki bir mağara duvarında Urartu dönemine ait çivi yazılı bir yazıt bulundu. Hıristiyan anıtları arasında, Tsitsernavank manastır kilisesi (4-6. yy.lar) muhtemelen en önemlisidir. Çok uzak olmayan bir mesafede, Melik Haykaz’ın 2020 yılındaki savaşa dek otel olarak restore edilen ve işletilen 16. yy.dan kalma sarayı bulunmaktadır. İl,Şuşi’nin kurtarılmasından 10 gün sonra, 18 Mayıs 1992’de özgürleştirildi ve Artsakh ile Ermenistan Cumhuriyeti arasındaki kara bağlantısını sağladı. 

Aghavno nehri vadisi ve Tsitsernavank 

Tsitsernavak 

2020 yılındaki savaş sonucunda Azerbaycan’ın kontrolüne geçti. Akıbeti bilinmiyor. 

Tsitsernavank (daha fazla ayrıntı için bkz.  https://realkarabakh.com/hy/tsitsernavank/ )

Tsitsernavank, Hakari ve Aghavno nehirlerinin birleştiği yerde bulunur. Adından ilk kez 844 yılında bahsedilmiştir ancak mimari özellikleri 4-6. yy.a ait bazilikal planlı bir manastır olduğuna ortaya koymaktadır. Önceleri Manastır yakınında Tsitsernavank adında bir köy bulunmaktaydı. Adı için 2 açıklama bulunmaktadır. Birincisi, adının kilisenin yapıldığı kanyonun kayalıklarında yaşayan kırlangıçlarla ilgili olduğudur [tsitsernak: t. kırlangıç]. Efsaneye göre kırlangıçlardan biri yapı işçilerinin et pişirdiği kazana dalar ve onları kazana giren yılandan kurtarır. Bu nedenle kilisenin adı, bu özverinin bir hatırlatmasıdır. İkinci açıklamaya göre ise, Havari Petrus’un serçe parmağı kutsal emanet olarak manastırda muhafaza edilmiştir ve günümüzde bu ikinci açıklama daha rağmet görmektedir [chkuyt (tsitser): serçe parmak]. 

Aghavno

2020 yılındaki savaş sonucunda Azerbaycan’ın kontrolüne geçti. Akıbeti bilinmiyor.

Berdzor

2020 yılındaki savaş sonucunda Azerbaycan’ın kontrolüne geçti. Akıbeti bilinmiyor.

Berdzor Sb. Hambardzman (Göğe Yükseliş)Kilisesi, 1998.