Artsakh`ın Önemli Anıt Yapıları

Yaşamımızda en büyük kayıp, can kayıbıdır ve maalesef telafi edilmesi mümkün olmamaktadır. Karabağ Ermenileri ise vatan savunmasından asla kaçınmamış, tarih boyunca sayısız kahramanlar vermiş olup, bunu bilhassa son savaşlarda defalarca kanıtlamışlardır. Dolayısıyla her şehir ve köyde vatan için canını feda eden kahramanlara armağan edilmiş anıt yapıların bulunması hiç tesadüf değildir. Ancak yıl boyu, yaz kış demeden, bu anıtlara çiçek bırakılmış olması hakikaten etkileyici olsa gerek.   

İkinci Dünya Savaşı yıllarında çok sayıda Dağlık Karabağ Ermenisi askere alındı. Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi ile Kuzey Artsakh`tan 90 bin Ermeni askere çağrıldı, 45 bini Özerk Bölgeden, yaklaşık 44 bini de Azerbaycan`da özerkliği olmayan Kuzey Artsakh`tan. DKÖB`den sevk edilenlerin 22 bini cephede can verdi, 23 bin kişi de Artsakh-Karabağın diğer bölgelerinden. Cephede kahramanca can veren Artsakhlılardan 22`si Sovyetler Birliği kahramanı ünvanına layık görüldüler. Bu kahramanlardan ikisi aynı ünvanla ikinci kez onurlandırıldı. Artsakhlı birçok ordu komutanı Sovyet oramirali, mareşalı rübesine eriştiler. Onlar Artsakh`ta son derece saygı görmekte, anıları daima yaşatılmaktadır. Portre ve büstleri müzelerde sergilenmekte, savaşçılar anıtında onların heykelleri dikilimektedir.

Artsakh Kurtuluş savaşı kahramanları da aynı saygıyı görmekte olup, onların anısına abideler inşa edilmiştir. Artsakh şehir, köy ve kasabalarındaki abide ve anıtları ikiye ayırabiliriz. Bunlardan birincisi İkinci Dünya Savaşında, ikincisi Artsakh Kurtuluş Savaşında canını feda edenlerin anısını ölümsüzleştirmektedir.

Bazı şehirlerde sembolik anıtlar da mevcuttur. Bu anıtlar her nerede olursa olsunlar,  ziyaretçileri daima bulunmakta ve üzerlerinden çiçek hiç bir zaman eksik olmamaktadır.

Stepanakert, Sonsuzluk Anıtı

İkinci Dünya Savaşında Canını Feda Edenler Anıtı		Büyük Vatanseverlik Savaşı'nda ölenlerin anısına sokak	Heykeltıraş Armen Hakobyan'ın heykeli 1988 yılında ithaf edilmiştir. depremzedelerin anısına
Sumgayit Katliamı Kurbanları Anıtı	Bağımsız Artsakh Parlamentosu`nun ilk   başkanı Artur Mkrtçyan`ın kabri	Artsakh kurtuluş savaşında ölenlerin anıtı

Şuşi 

Ասկերան 

Martakert

Martakert şehri	Aşağı Horatağ

Taliş       Taliş 2016 yılındaki Azeri saldırısında zarar gördü,ancak düşman anıtlara zarar verme fırsatı bulamadı. 2020 yılı saldırısının ilk hedefi köy olmuştu. Köyü işgal ettikten sonra anıtı derhal kirletip ve bu çirkin eylemin fotograflarını da sitelerinde sergilediler. (https://realkarabakh.com/tr/martakert/)

Mokhratağ

Haterk	Aknaberd	Akanaberd

Aknaberdli Merujan Grigoryan`ın 23 yaşındaki oğlu çatışmalarda hayatından olmuştu, kardeşi ise Stepanakert`in bombalanması esnasında. Onun eşi de aynı bombardımanda öldü. Merujan o küçük ve ücra köyden ayrılmayı düşünmüyor, zira oğlunu orada toprağa vermişti. 1991-94 savaşına Merujan katılmış ve esir düşmüş, ama sonra silahlı 3 Azerbaycanlıyı esir almayı başarmıştı. Ayrıca Artsakh Savunma Ordusu birliklerinin ateşi sonucu uçağı isabet aldıktan sonra, paraşütle atlayan paralı pilotu da o tutuklamıştı. Bu fotograf çekildiği sırada yaşı gerçi 70`i aşmıştı, ama  gerektiğinde o yine cepheye gitmeyi düşünüyordu.

Martuni

Martuni şehri Monte Melkonyan`ın heykeli
	Norşen
	Çartar

Hadrut

2020 yılındaki Azeri saldırısı neticesinde Hadrut şehri ve Hadrut bölgesi işgale uğradı. Dolayısıyla bu ve diğer bölgelerdeki anıtların kaderi meçhul olmakla birlikte, neye uğratıldıklarını tamin etmek hiç de zor değil.

Hadrut şehrinde1915 Ermeni Soykırım kurbanları anıtı.	1988yılı deprem kurbanları abidesi.	Sumgayit katliamları kurbanlarının Hadrut şehrindeki anıtı.

Kaşatağ

Berdzor,savaş kahramanları haçkarı	Berdzor, Özel birlikler haçkarı	Berdzor, ilk savaşta Şuşi`de canını feda edenler haçkarı	Berdzor`daulusal kahraman ve Kaşa tağ`ın ilk yöneticisi  Vazgen Sargsyan haçkarı
Berdzor ve 2020yılı Azeri saldırıları sonucu işgal edilen bölgelerdeki Ermeni anıtlarının durumu meçhul.

Berdzor, kaderi meçhul.	Berdzor, kaderi meçhul.

Şahumyan

2020 yılı Azeri saldırılarında Kaşatağ bölgesi işgal edilmiştir. Karvaçar şehrindeki Ermeni anıtlarının durumu belirsizliğini korumaktadır.