Stepanakert

Yerleşim alanı 490 yılında kral İtikatlı Vaçagan tarafından kurulmuş ve 1847 yılına dek Vararakn olarak anılmıştır. O zamandan itibaren Türkler burayı Hankenti olarak adlandırmış ve ismi Komünist Partisi ve dünya işçi hareketi lideri Stepan Şahumyan onuruna Stepanakert olarak yeniden adlandırana dek korumuşlardır. Stepanakert 2 Eylül 1991’e dek Dağlık Karabağ otonom bölgesi başkenti olmuş ve bunun ardından  Dağlık Karabağ Cumhuriyeti (DKC) başkenti olmuştur. Karabağ dağ silsilesi doğu eteğinde, deniz yüzeyinden 850 mt. yükseklikte Karkar akarsuyu Vararak kolu sol yakasında bulunmaktadır.

Kent bugünkü görünümünü 19. yy. başında Vararakn köyünün bulunduğu yerde almaya başlamıştır. Şimdi bir dizi sınai fabrikalar ve işletmeler, Artsakh Devlet Üniversitesi vd. özel üniversiteler, Tarih ve Coğrafya  Müzesi, Şehit Özgürlük Savaşçıları Müzesi, Kayıp Özgürlük Savaşçıları Müzesi, Ulusal Galeri, V. Papazyan Drama Tiyatrosu, bir dizi modern sağlık kurumu, bankalar ve otellerin bulunduğu modern, dinamik bir kenttir. Stepanakert’te «Azat Artsakh» (Özgür Artsakh), «Martik» (Savaşçı), «Stepanakert» vd. periyodik yayın organları faaliyet göstermektedir. Kent ve çevresi arkeolojik, mimari ve tarihi anıtlarla zengindir. 

Stepanakert’te binlerce barışçıl göstericinin talebiyle Dağlık Karabağ Otonom Bölgesi (DKOB) Eyalet Meclisi Halk Vekilleri olağanüstü oturumu gerçekleşti; oturum, DKOB’nin Azerbaycan’dan Ermenistan’a geçmesine ilişkin karar aldı. Bu sadece Stepanakert’te değil aynı zamanda tüm Kafkasya’da ve hatta daha da ötesinde hızla gelişen olaylarla sonuçlandı. Stepanakert, yeni tesis olan Savunma Ordusu Azerbaycan dayanak noktalarını etkisizleştirene ve temas hattını başkentten güvenli bir uzaklığa taşıyana dek Moskova’dan dayatılan yönetsel değişiklik şart koşmalarına, Azerbaycan ve Sovyet polis teşkilatı ve ordu tarafından Ermenilere yönelik eziyetlere, Azerbaycanlılar tarafından çevre köy ve kentlerin bombalanmasına, hava saldırıları ve tahriplerine direnmek durumundaydı.  

1967 yılında Sarkis Bağdasaryan tarafından tüf taşından yontulan «Dağlarımız Biziz» veya «Karabağlılar» anıtı ulusal yeniden uyanış ve  ulusal kurtuluş mücadelesinde Karabağlıların direngenlik ve kahramanlık sembolüne dönüşmüştür. Kent girişi yakınında bulunan anıtı halk «Nine-Dede anıtı» olarak adlandırmaktadır.

Sanat ve anıtlar kenti 

Manevi Stepanakert 

Ana Katedral 

7 Nisan 2019’da Surb Astvadzamor Hovanu (Meryem Ana’nın himmeti) Ana Katedrali mesh ve açılış töreni gerçekleşti. Katedralin inşası, Tüm Dünya Ermenileri Katolikosu Karekin II’nin Artsakh Diyakozluğu ruhani önderi Başepiskopos Barkev Martirosyan’ın düşüncesine onay vermesinden ve 2006 yılında kilisenin temelini kutsadıktan sonra 12 yıl sürdü. 41 metre yüüksekliğinde olup, 7. yy.daki Zvartnots mabedini çağrıştırmaktadır.

Sb. Hakob (Aziz Yakup)  Kilisesi

Stepanakert’te Eğitim ve Kültür

Eğitim ve Kültür, Artsakh halkının yaşamında önemli bir rol oynamaktadır. 1990’lı yılların başında Azerbaycan bombalamalarından ve hava saldırılarından tahrip olan Stepanakert binalarının fotoğraflarını görenler için kent tanınmayacak ölçüde değişmiştir. Stepanakert sakinleri başkent ve yurt yöneticileri; sürekli bombardımanlar, 500 kg.’lık hava bombalarının darpları yanısıra uluslararası konvansiyonlar tarafından yasaklanmış roket saldırılarından büyük ölçüde madur kentin yeniden ayağa kaldırılması için olanak sınırları dahilindeki herşeyi yapmışlardır.  Eğitim kurumları, öncelikli yeniden ayağa kaldırılan veya yeni inşa edilenler arasındadır. Ne yazık ki 2020 yılında kent, Azeri-Türk saldırganlığı  esnasında tekrar muazzam saldırılara uğramış ve yeniden ayağa kaldırılmak durumunda kalınmıştır; buna karşın kent binalarının duvarlarında kimi mermi ve füze izleri hala görünmektedir.

İdari binalar – Stepanakert

Millet Meclisi binası fotoğrafları. Artsakh parlamento binası 33 milletvekili için öngörülmüştür.

Stepanakert İş Dünyası

Stepanakert Günü 

Stepanakert Günü, her yıl kutlanan bir bayram günüdür. Kutlamalar, kentin farklı mahallerinde gerçekleştirilen etkinlikleri içermektedir. Tacirler ürünlerini ana çarşıdan uzakta olmayan kent meydanındaki panayırda satmakta, folklor-dans grupları ve korolar ana meydandaki büyük sayıdaki seyircileri eğlendirmekte, çocuklarsa şarkılar söyleyerek, danslar ederek, resim yaparak, oyunlar oynayarak, müzik dinleyerek vb. günün tadını çıkarmak üzere dışardadırlar. 

Stepanakert çarşısında bir gün 

Her şark çarşısında olduğu gibi, Stepanakert çarşısı yerel üretim ve ithal meyve ve sebzeler yanısıra geniş bir bakliyat ürünleri çeşidini sunmaktadır. Daha sıra dışı olansa, hem ‘açık’ hem de konserve edilmiş salamura sebzelerdir.

Artsakh ev yapımı alkollü içeceklerle, özellikle dut votkasıyla meşhur olup, yerel sakinler bunu kendi bilindik uzun ömürlü olmalarının önemli bir unsuru olarak kabul etmektedirler. Yaygın bir espriye göre kimi yabancı önde gelen laboratuvarlar, Artsakhlıların uzun ömürlülüğünün sırrını ortaya çıkarmak üzere dut votkası numuneleri almış ve ayrıntılı incelemiştir. Vardıkları sonuç eğer Artsakhlılar bu votkayı içmezlerse, hiç olmazsa bir yirmi yıl daha… daha uzun yaşayacakları olmuş.